«Τό στάδιο τῶν ἀρετῶν ἠνέωκται»

Ασφαλώς δε θα αδικούσαμε την αλήθεια, αν λέγαμε ότι αυτό που ως κοινή εσωτερική κατάσταση -συμπυκνωμένη αυτή τη στιγμή- κυριαρχεί στις ψυχές μας είναι η μεγάλη προσδοκία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Υπάρχει μπροστά μας μια ολόκληρη περίοδος γεμάτη από πνευματικές προκλήσεις και ευκαιρίες που η αξιοποίησή τους αποτελεί ανάγκη της ψυχής μας. Όλοι κατανοούμε πόση ανάγκη έχουμε να ανεβούμε λίγο προς τα πάνω, κάπως να αλλάξει η ζωή μας, να μεταμορφωθεί και να μπολιαστεί από τη χάρι του Θεού με έναν τρόπο αισθητό και ουσιαστικά αποτελεσματικό. Υπάρχει μέσα στην ψυχή του καθενός μας εγκατεστημένος ο πόθος και η θεία και ιερή προσδοκία για κάτι ανώτερο, για κάτι αλλιώτικο, για κάτι πνευματικότερο και ουσιαστικότερο στη ζωή μας.

Βρισκόμαστε, λοιπόν, στα πρόθυρα ακριβώς αυτής της ευλογημένης περιόδου που είναι η πιο όμορφη περίοδος του έτους, η πιο κατανυκτική, η πιο πλούσια σε πνευματικές αφορμές και ευκαιρίες. Ήδη η λειτουργική ατμόσφαιρά της έχει γίνει κατανυκτικότερη εξωτερικά: πέφτει ο φωτισμός, σκουραίνουν τα χρώματα, μαζεύεται ο καθένας μας περισσότερο μέσα του. Αλλάζει και ο χαρακτήρας των ακολουθιών: οι γνωστές καθημερινές Θείες Λειτουργίες έχουν δώσει τη θέση τους στις έκτακτες Λειτουργίες των Προηγιασμένων Δώρων, κάθε Τετάρτη και Παρασκευή. Επιπλέον, υπάρχουν οι Κατανυκτικοί Εσπερινοί, οι Χαιρετισμοί, τα Μεγάλα Απόδειπνα, ο Μέγας Κανών, ο ιδιάζων χαρακτήρας της καθεμιάς από τις εορτές που έχουμε μπροστά μας κ.ο.κ. Και όλα αυτά τα δένει η αυστηρή νηστεία, που αποτελεί τη σφραγίδα της ταυτότητας αυτής της περιόδου.

Πώς λοιπόν θα μπορούσαμε αυτή τη στιγμή να βοηθήσουμε λίγο την ψυχή μας, που είναι δύσκαμπτη και κλειστή, κάπως να ανοίξει, να γίνει πιο ευέλικτη, πιο ευκίνητη περί τα πνευματικά, και να μπορέσει να θέσει σε εφαρμογή αυτό που έχει ως όνειρο, ως πόθο και ως προσδοκία, ώστε να διευκολυνθεί η είσοδος της χάριτος και της ευλογίας του Θεού και να φανερωθεί κάποιο αποτέλεσμα στη ζωή μας; Πολλά θα μπορούσε κανείς να πει. Ας σταθούμε όμως απόψε σε τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά, τα οποία προκύπτουν μέσα από την Κυριακή αυτή της Τυροφάγου και αναδύονται μέσα από το περιεχόμενο των τροπαρίων που ακούσαμε σήμερα το πρωί και τώρα το βράδυ στον Κατανυκτικό Εσπερινό.

Το πρώτο στοιχείο είναι ο αγώνας. Χρειάζεται η ψυχή μας μια απόφαση για αγώνα, για έξοδο από τη χαλάρωση και την ευκολία, για εντονότερη προσπάθεια, για άσκηση. Να κάνει κανείς ό,τι μπορεί, λίγο παραπάνω απ’ όσο νομίζει ότι μπορεί. Να τεντώσει τις δυνατότητές του πέρα από τα γνωστά όριά του. Να μπορέσει να στοχεύσει στο τι ακριβώς χρειάζεται η ψυχή του. Έλεγε το πρωί ένα τροπάριο στους Αίνους: «Τό στάδιο τῶν ἀρετῶν ἠνέωκται,». Αναφέρεται σε ένα στάδιο αρετών και αγώνων που ήδη έχει ανοίξει και προτρέπει όποιον θέλει, χωρίς αναστολές, να εισέλθει: «Οἱ βουλόμενοι ἀθλῆσαι εἰσέλθετε». Και παρακάτω χρησιμοποιεί τη λέξη «αντιμαχησόμεθα», που εκφράζει το μαχητικό φρόνημα με το οποίο πρέπει να ανταποδώσουμε τις επιθέσεις που δεχόμαστε, για να μπορέσουμε, όπως λέγει στη συνέχεια, οπλισμένοι με τα όπλα των αρετών να προχωρήσουμε νικηφόρα σε αυτόν τον αγώνα. Ο οπλισμός των ημερών έχει ως θώρακα την προσευχή, ως περικεφαλαία την ελεημοσύνη, ως μάχαιρα τη νηστεία. Ο υμνογράφος χρησιμοποιεί πολεμική διάλεκτο, η οποία δεν οφείλεται σε φιλολογική συγκυρία ή φραστικό τέχνασμα, αλλά στο ότι στοχεύει να περιγράψει το αγωνιστικό φρόνημα με το οποίο κάθε πιστός καλείται να ριχθεί στο στάδιο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής.

Είναι πολύ σημαντικό κάθε μέρα, κάθε λεπτό να μπορεί ο καθένας μας να τοποθετείται ενώπιον του Θεού και να εξομολογείται, διακρίνοντας στο βάθος της ψυχής του τα ελαττώματα, τις αδυναμίες, τα πάθη εναντίον των οποίων και πρέπει να αγωνισθεί. Έλεγε πάλι ένα τροπάριο ότι καλή είναι η νηστεία των «βρωμάτων», δηλαδή των τροφών, αλλά «νηστεία αληθής ή των κακών αλλοτρίωσις», πράγμα που σημαίνει ότι, παράλληλα με τον αγώνα της νηστείας, πρέπει να κάνουμε και τον ουσιαστικότερο αγώνα εναντίον των παθών μας. Και έχουμε όλοι μας πάθη! Πάθη κρυμμένα, πάθη τα οποία δεν θέλουμε να ομολογούμε ούτε στον εαυτό μας, πάθη και αδυναμίες που βασανίζουν την ψυχή μας και που την κρατούν δέσμια, απαγορεύοντάς της να απελευθερωθεί και να πετάξει λίγο πιο ψηλά από τον κόσμο στον οποίο βρίσκεται.

Το πρώτο στοιχείο λοιπόν στο οποίο μας καλεί η Εκκλησία είναι να εντοπίσουμε την αδυναμία μας και με τη συνεργία και βοήθεια των πνευματικών μας, μέσα στις στιγμές της ησυχίας μας, να διακρίνει ο καθένας μας το δικό του πάθος- όχι του διπλανού του από το ποίο θέλει να απαλλαγεί, αλλά τη δική του αδυναμία, τη δική του δουλεία, τη δική του αμαρτία, αυτή που και στον εαυτό του ακόμη αρνείται να ομολογήσει.

Η ευκαιρία της νηστείας είναι μεγάλη. Δι’ αυτής, η Εκκλησία μας εισάγει σε έναν αγώνα εναντίον της φύσεώς μας, διότι έχουμε όλοι την τάση της λαιμαργίας, έχουμε όλοι ορμές εσωτερικές που εκφράζονται με το σώμα μας. Πολύ βαθειά φυτευμένες, που πραγματικά παγιδεύουν τη βούληση, παραλύουν τη θέληση και πνίγουν την ελευθερία μας. Αυτός είναι ο λόγος που η νηστεία είναι τόσο καλά ριζωμένη στη ζωή, την παράδοση και την εμπειρία της Εκκλησίας μας. Να λοιπόν μία καλή ευκαιρία να αρχίσουμε τον αγώνα αυτής της περιόδου από τη νηστεία, από κάτι που είναι ίσως εξωτερικό, είναι όμως και τόσο σημαντικό.

Πηγή: Από το βιβλίο «Από το καθ’ ημέραν στο καθ’ ομοίωσιν»
Νικολάου Μητροπολίτου Μεσογαίας και Λαυρεωτικής