Ἑρμηνεία εἰς τὴν ἐνάτην ᾨδὴν τῆς Παρθένου καὶ Θεοτόκου Μαρίας

Ὅσιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης

Ἑρμηνεία εἰς τὴν ἐνάτην ᾨδὴν τῆς Παρθένου καὶ Θεοτόκου Μαρίας (Ἀπόσπασμα)

Ὦ γλυκυτάτη, καὶ πρᾶγμα καὶ ὄνομα, Μαριάμ, τί πάθος εἶναι τοῦτο, ὅπου αἰσθάνομαι εἰς τὸν ἑαυτόν μου; Ἐγὼ δὲν ἠμπορῶ νὰ χορτάσω τοὺς ἐπαίνους τῶν μεγαλείων σου! Ὅσον γὰρ περισσότερον τὰ ἐπαινῶ, τόσον περισσότερον τὰ ὀρέγομαι, καὶ ὁ πόθος μου ἐπ᾿ ἄπειρον προβαίνει, καὶ ἡ ἐπιθυμία μου ἀκόρεστος γίνεται· διὸ καὶ πάλιν ἐπιθυμῶ νὰ τὰ ἐπαινέσω. Τοσοῦτον εἶναι θαυμαστὰ τὰ μεγαλεῖά σου Θεοτόκε, ὥστε ὅπου ὅλοι, οἱ περὶ τὰς λογικὰς τέχνας καὶ ἐπιστήμας καταγινόμενοι, θεωροῦντες νοερῶς ταῦτα ἐφιλοτιμήθησαν, ὁ καθ᾿ ἕνας ἐξ αὐτῶν νὰ σὲ ἐπαινέσῃ μὲ τὰ τῆς τέχνης καὶ ἐπιστήμης του ἴδια. Καὶ οἱ μὲν Γραμματικοὶ σὲ ὀνομάζουν, μετὰ τοῦ Υἱοῦ σου, Ἄλφα καὶ Ὠμέγα· ἀρχὴν τῶν τοῦ Θεοῦ θαυμάτων καὶ τέλος τῶν αὐτοῦ διδαγμάτων· οἱ δὲ λογικευόμενοι σὲ καλοῦν μέσον ὅρον τῶν ἰδικῶν τους συλλογισμῶν. Διότι, καθὼς ἐν ἑκάστῳ συλλογισμῷ ἀποδεικνύεται ἓν καθ᾿ ἑτέρου δι᾿ ἑτέρου, τοιουτοτρόπως καὶ διὰ μέσου σου ἀπεδείχθη τὸ ἕν, ἤτοι ὁ ὑπερούσιος Λόγος καὶ Θεός, καθ᾿ ἑτέρου, ἤτοι μετὰ τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως, καὶ ἓν πρόσωπον καὶ μία ὑπόστασις μετ᾿ αὐτῆς ἐχρημάτισεν. Οἱ ρήτορες ἐσένα ὀνομάζουν πολυσύνδετον ζωντανὸν καὶ ἔμψυχον ἐπίλογον καὶ ἀνακεφαλαίωσιν ὅλων τῶν ἀρετῶν καὶ χαρισμάτων, ὅσα ἐμοιράσθησαν εἰς ὅλα τὰ κατὰ μέρος κτίσματα, οὐράνια καὶ ἐπίγεια.

Οἱ Ἀριθμητικοὶ ἐσένα λέγουν ὅτι πλουτεῖς τὴν κατ᾿ αὐτοὺς ἀναλογίαν· διότι, ὃν λόγον καὶ σχέσιν ἔχει ὁ οὐράνιος Πατὴρ πρὸς τὸν Χριστόν, τὸν αὐτὸν ἔχεις καὶ σύ, ἡ ἐπίγειος Μήτηρ, πρὸς τὸν αὐτὸν Χριστόν. Ἐσένα οἱ Γεωμέτραι νοοῦν κύκλον εὐρυχωρότατον· ἐπειδὴ ἐχώρησας ἐν τῇ ἁγιωτάτῃ κοιλίᾳ σου ὅλον τὸ τρίγωνον, ἤγουν αὐτὴν τὴν ὑπερούσιον καὶ ἀχώρητον Τριάδα, μὲ τὸ νὰ ἔγινες Μήτηρ μιᾶς τῶν αὐτῆς Ἁγίων Ὑποστάσεων· ἀλλὰ καὶ κέντρον οἱ αὐτοὶ σὲ ὀνομάζουν, ἐν ᾧ στήσας τὸν διαβήτην του ὁ νοητὸς εὐκλείδης καὶ ἀριστοτέχνης Λόγος, ἐγύρισε παγκάλλιστα ὅλην τὴν περιφέρειαν τῆς ἐνσάρκου Οἰκονομίας του. Ἐσένα καλοῦν οἱ Μουσικοὶ καὶ Ἱεροψάλται, τώρα ἄκρον καὶ μέγα Μαθηματάριον καὶ Οἰκηματάριον, τώρα δὶς διὰ πασῶν συμφωνίαν καὶ πάγχορδον ἁρμονίαν τε καὶ ἑπταφωνίαν, καὶ τώρα σὲ παρομοιάζουν μὲ τὴν ἐναρμόνιον λύραν· ἐπειδὴ μὲ τὸ μέσον τῆς μιᾶς ἐκ τῶν τριῶν θεϋπόστατων χορδῶν, τὴν ὁποίαν ἐβάστασας ἐν τῇ κοιλίᾳ καὶ ταῖς ἀχράντοις χερσί σου, ἐμελώδησας ἕνα μέλος, ὅπου ἐγλύκανεν ὅλα τὰ οὐράνια, ἅμα καὶ τὰ ἐπίγεια.

Ἐσένα οἱ Ἀστρονόμοι, τώρα μέν, σφαῖραν πολύαστρον ὀνομάζουν· καθὼς γὰρ ἐκείνη εἶναι πεπυκνωμένη μὲ τὰ ἀμέτρητα ἄστρα, ἔτσι καὶ σὺ εἶσαι πεπυκνωμένη μὲ τὰ ἀναρίθμητα φωταυγῆ χαρίσματα τοῦ ἁγίου Πνεύματος· τώρα δέ, Σελήνην ἀργυροειδὴ καὶ ὁλόφωτον· καθὼς γὰρ ἡ Σελήνη, πανσέληνος οὖσα, γεμίζει καὶ πλουτίζει τὰ δεκτικὰ σώματα τῶν ἐκείνης ἀπορροιῶν, ἔτσι καὶ σὺ γεμίζεις καὶ πλουτίζεις τοὺς Ὀρθοδόξους με τὰς ποικιλλοτρόπους ἀπορροίας τῶν θεομητορικῶν σου χαρίτων. Καὶ τώρα, Πλειάδα σὲ ὀνομάζουν, ἤτοι Πούλιαν, διότι, καθὼς ἡ Πούλια φυλάττει ἀχώριστον τὸν σύνδεσμον καὶ τὴν ἕνωσιν, εἴτε τῶν ἑπτὰ ἀστέρων της, κατὰ τοὺς παλαιούς, εἴτε τῶν τεσσαράκοντα κατὰ τοὺς νεώτερους Ἀστρονόμους, καὶ μάλιστα τὸν Γαλιλαῖον, διὰ τοῦ τηλεσκοπίου θεωρήσαντα τούτους, ἔτσι καὶ σὺ φυλάττεις συνδεδεμένους ἐν τῇ ἀγάπῃ πάντας τοὺς πρὸς σὲ εὐλαβεῖς Ὀρθοδόξους καὶ φαίνεσαι ὡσὰν μιὰ φιλόστοργος ὄρνις, συναγμένα ἔχουσα τὰ νοσσία σου. Καὶ οἱ μὲν Ἠθικοί, ἐσένα φημίζουν ἄριστον μετὰ Θεὸν ἀγαθὸν καὶ πληρεστάτην εὐδαιμονίαν· οἱ δὲ Ὀπτικοί, ἐσένα γνωματεύουν θαυμάσιον τηλεσκόπιον, διὰ μέσου τοῦ ὁποίου ἀπεκαλύφθη ἡ προαιώνιος καὶ κεκρυμένη βουλὴ τοῦ Θεοῦ καὶ ἡμεῖς οἱ χριστιανοί, ἀκριβέστερον ὀρῶμεν, δι᾿ αὐτοῦ, τὰ πόρρω ὄντα καὶ ἀπόκρυφα τοῦ Θεοῦ μυστήρια.

Ἐσένα οἱ Μηχανικοὶ ὑποθέτουν ὑπομόχλιον ἐνεργητικώτατον, ἐπάνω εἰς τὸ ὁποῖον ὁ μηχανικώτατος Ἀρχιμήδης καὶ μέγας ἀρχιτέκτων Θεός, ἐπιστηρίξας τὸν ἰδικόν του μοχλόν, ἐκίνησεν ὄχι μόνον ὅλην τὴν γῆν, ἀλλὰ καὶ ὅλον τὸν οὐρανὸν καί, οὕτω, μετέστησεν αὐτὰ ἀπὸ τὴν φθορὰ εἰς τὴν ἀφθαρσίαν καὶ ἀπὸ τὴν τροπὴν εἰς τὴν ἀτερψίαν. Οἱ δὲ Φυσικοὶ θαῦμα θαυμάτων ὑπερφυὲς σὲ ὀνομάζουν· ἀκολουθοῦντες γὰρ εἰς τοὺς φυσικούς των κανόνας καὶ νόμους, δὲν δύνανται νὰ νοήσουν τὸ ἰδικόν σου Μυστήριον· πῶς δηλαδὴ διέμεινας Παρθένος ἐν τῷ τόκῳ καὶ μετὰ τόκον! Πῶς σῶμα διὰ σώματος χωρεῖ, χωρὶς καμμίαν διαφθοράν! Πῶς ὁ Θεὸς σὰρξ γίνεται καὶ πῶς περατοῦται τὸ ἄπειρον! Ἅπερ κατὰ φυσικὸν λόγον πάντη ὑπάρχει ἀδύνατα. Οἱ Μεταφυσικοί, ἐσένα νοοῦν ἀφηρημένην καὶ θεωρητικὴν ἀλήθειαν, θεῖον σκοπὸν καὶ τελειότητα τελειοτήτων.

Ἐσένα οἱ τῶν θείων Γραφῶν ἔμπειροι ἀποκαλοῦν ἀκροστιχίδα πάντων τῶν Προφητῶν· πίνακα τῶν δυὸ διαθηκῶν· ὑπόθεσιν τῶν Ἀποστόλων· ὕλην τῶν πατέρων καὶ Διδασκάλων· στερέωμα τῶν Μαρτύρων· παρηγορίαν τῶν Ὁσίων· τῆς νοερᾶς προσευχῆς διδάσκαλον, τῆς ταπεινώσεως εἰσηγήτριαν, τῆς ἀγάπης τῆς διπλῆς παράδειγμα ἔμψυχον, ἴνδαλμα παρόμοιον τῆς ἀρχικῆς ὡραιότητος· θαῦμα τῶν Ἀγγέλων, ἄγαλμα τῆς φύσεως, ἀνδριάντα θεόγλυπτον· Θεοῦ ἀμίμητον μίμημα, ὕλην παναρμόνιον τοῦ λόγου τῆς σωματώσεως, φανέρωσιν τῶν τῆς θείας ἀκαταληψίας βυθῶν· ἐργαστήριον τῆς ἑνώσεως τῶν συνελθουσῶν ἐπὶ Χριστοῦ φύσεων· καί, διὰ νὰ εἴπω τὸ τελευταῖον καὶ ἔσχατον, ἐσένα Θεοτόκε οἱ θεολόγοι ὀνομάζουν Μεθόριον Κτίστου καὶ κτίσεως, τιμιωτέρα τῶν Χερουβείμ, ἐνδοξοτέραν ἀσυγκρίτως τῶν Σεραφείμ, Θεὸν μετὰ Θεὸν καὶ τῆς Ἁγίας Τριάδος τὰ δευτερεῖα ἔχουσαν.

---