Χρειάζεται προσοχή

«Προσέχετε την ελεημοσύνη σας» (Ματθ. 6,1). Έτσι λέει και ο Παύλος στους Φιλιππησίους· «Προσέχετε τους σκύλους» (Φιλιπ. 3,2). Το θηρίο τρυπώνει κρυφά, όλα τα σκορπίζει χωρίς θόρυβο και όλα όσα έχουμε στο σπίτι τα πετά στο δρόμο.

Αφού, λοιπόν, έκανε πολύ λόγο για την ελεημοσύνη, και έφερε στη μέση και το Θεό, που ανατέλλει τον ήλιο για τους πονηρούς και τους αγαθούς και από κάθε πλευρά μας προέτρεψε σ’ αυτή και μας έπεισε να υπερηφανευόμαστε για την αφθονία της χορηγίας, ξεριζώνει τέλος και όσα ζιζάνια ενοχλούν την ήμερη αυτή ελιά.

Γι’ αυτό λέει: «Προσέχετε να μην κάνετε την ελεημοσύνη σας μπροστά στους ανθρώπους»… Βέβαια, μπορεί, μολονότι κάποιος ενεργεί μπροστά στους ανθρώπους, να μην ενεργεί για να τον δουν. Γι’ αυτό όχι την πράξη, αλλά τιμωρεί ή αμείβει τη διάθεση. Αν δεν υπήρχε αυτή η λεπτή διάκριση, πολλοί θα γίνονταν πιο διστακτικοί στην επιτέλεση της ελεημοσύνης, αφού δε θα μπορούσαν να την ασκούν οπουδήποτε χωρίς να γίνουν αντιληπτοί. Γι’ αυτό σε ελευθερώνει από το φόβο αυτό, και ορίζει και τη ζημία και το μισθό, όχι από το αποτέλεσμα της πράξεως, αλλ’ από την προαίρεση εκείνου που κάνει την ελεημοσύνη.

Για να μη λες, τί θα πάθω, αν κάποιος με δει; Σου απαντά. Δεν σου ζητώ αυτό, αλλά τη γνώμη σου και τον τρόπο της ενέργειάς σου. Διότι θέλει να διαπλάσει την ψυχή και να την ελευθερώσει από κάθε νόσημα.

Αφού, λοιπόν, τους απαγόρευσε να κάνουν ελεημοσύνη για επίδειξη, και αφού τους εξήγησε τη ζημιά που προξενεί αυτό το πράγμα, ότι, δηλαδή, γίνεται άδικα και χωρίς λόγο, δυναμώνει πάλι το φρόνημά τους, υπενθυμίζοντας τον Πατέρα και τον ουρανό, για να μη τους κλονίσει μόνο με τη ζημιά, αλλά να τους συνεφέρει με τη θύμηση του δημιουργού τους.

«Δε θα λάβετε αμοιβή, λέει, από τον Πατέρα σας τον ουράνιο» (Ματθ. 6,1). Δε σταμάτησε, όμως, εδώ, αλλά προχωρεί παραπέρα, προσπαθώντας να επιτύχει και με πολλά άλλα την αποτροπή. Όπως παραπάνω έφερε στη μέση τους τελώνες και τους εθνικούς, επιθυμώντας με την έκφραση του προσώπου να προκαλέσει ντροπή στους μιμητές τους, έτσι και έδώ αναφέρει τους υποκριτές.

«Όταν κάνεις ελεημοσύνη, μη το διαλαλήσεις στους πλησίον σου, όπως οι υποκριτές». Δεν το διαλαλούσαν, βέβαια, αλλά με τη μεταφορά αυτή θέλει να παρουσιάσει την υπερβολική τους μανία, διακωμωδώντας και διαπομπεύοντάς τους με αυτή.

Σωστά τους ονόμασε υποκριτές. Η ελεημοσύνη γι’ αυτούς είναι μόνο ένα προσωπείο, η καρδιά τους, όμως, είναι γεμάτη από σκληρότητα και απανθρωπιά. Δεν το κάνουν για να ελεήσουν τον πλησίον τους, αλλά για να κερδίσουν δόξα. Και αυτό είναι η πιο ωμή σκληρότητα· ο άλλος να χάνεται από την πείνα και συ να κυνηγάς δόξα και να μην ανακουφίζεις τη συμφορά.

Όχι, λοιπόν, το να δίνουμε ελεημοσύνη, αλλά το θέμα είναι ότι πρέπει να δίνουμε και γι’ αυτό να δίνουμε.

Αφού γελοιοποίησε εκείνους αρκετά και τους κατηγόρησε ώστε να ντραπεί ο ακροατής, διορθώνει πάλι τη διάθεση, που πάσχει από το νόσημα αυτό. Και λέγοντας πως δεν πρέπει να ελεούμε, δείχνει ταυτόχρονα πως πρέπει να ελεούμε. «Να μη γνωρίζει η αριστερά σου, τί κάνει η δεξιά σου» (Ματθ. 6,4). Και εδώ, βέβαια, δεν εννοεί τα χέρια, αλλά χρησιμοποίησε και εδώ μία υπερβολή.

Αν μπορείς, λέει να αγνοήσεις τον εαυτό σου, φρόντισέ το αυτό με κάθε τρόπο, ακόμη και αν μπορείς να ξεφύγεις τα χέρια που διακονούν. Όχι, όπως λένε μερικοί, ότι πρέπει να ξεφεύγουν τους σκαιούς ανθρώπους. Διότι εδώ προτρέπει να ξεφεύγουν όλων την προσοχή. Έπειτα, σκέψου πόσος είναι και ο μισθός… «Και ο Πατέρας σου, που σε βλέπει στα κρυφά, θα σου το αποδώσει στα φανερά» (Ματθ. 6,5).

(Αγ. Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Κατά Ματθαίον, ΙΘ΄ ΕΠΕ 9,654-658.)